Rüzgâr Yükseliyor, Japon edebiyatından bir roman. Tatsuo Hori tarafından kaleme alınan eserin özgün adı ise 風立ちぬ [Kaze tachinu]. Kitapta, isimsiz kahramanımızın (ancak biz onun yazar olduğunu biliyoruz) tüberküloz teşhisi konan nişanlısı Setsuko ile birlikte yaşadığı Japonya’nın Nagano kentindeki bir sanatoryumda başından geçenler anlatılıyor. Melek Altun tarafından Japonca aslından çevirisi yapılan eserin kapak fotoğrafı, bir yapay zekâ olan, Leonardo.ai tarafından yapılmış (bende blog yazım için bir yapay zeka tarafından hazırlanan görseli ekledim). Kapra yayıncılık tarafından okuyucuyla buluşturulan eser yaklaşık 80 sayfa.
Rüzgâr Yükseliyor adlı eser ilk baskısını 1937 yılında yapmış, eski bir kitap. Elimde 2025 tarihli baskısı yer alan eseri farklı yayınevleri de okuyucuyla buluşturmuş. Yazar Tatsuo Hori’nin en bilinen eseri olan Rüzgâr Yükseliyor aslında ünlü Japon anime yönetmeni Hayao Miyazaki’nin başyapıtlarından birine aynı isimle ilham olmasıyla bu kadar ünlendi ve bilindi. Anime ile roman biraz farklı tabii: ancak şu an Google gibi arama motorlarında arama yaptığınızda karşınıza daha çok animenin çıktığını göreceksiniz.
Rüzgâr Yükseliyor: Kitap İncelemesi ve Özeti
Bende bu yüzden kitap hakkında biraz araştırma yapmak istedim: gördüm ki, Rüzgâr Yükseliyor adlı roman daha önce de sinemaya uyarlanmış ve hatta televizyonlarda dizileri de çekilmiş. Örneğin 1954’te Koji Shima’nın yönetmenliğinde ve 1976’da Mitsuo Wakasugi’nin yönetmenliğinde iki kez filme uyarlanmış.
Rüzgâr yükseliyor adlı eser Fransız şair Paul Valêry’nin (1871 – 1945) Deniz Mezarlığı adlı şiirinden bir alıntı ile başlıyor: “Rüzgâr yükseliyor, yaşamaya çabalamalı!” Aslında kitabı elinize alıp okumaya başladığınızda hep bir “yaşama isteği” kelimelerden beyninize doğru yükseliyor diyebiliriz.
Rüzgâr Yükseliyor, yazar Tatsuo Hori’nin kendi hayatından derin izler taşır: zaten yazarın hayat hikayesini okuduğunuzda, eserin hayatının bir kopyası olabileceği hissine kapılıyorsunuz. Hikâyenin anlatıcısı olan genç yazar, Setsuko’nun durumu gitgide kötüleşirken günlerini onunla geçirmenin mutluluğunu, manzaranın büyüsünü, hayalini kurdukları hayatı yaşayabilme umudunu ve kapıda bekleyen ölümün korkusuyla karışık duygusal deneyimini kâğıda dökerek gerçek hikâyelerini aslında bir anlamda ölümsüzleştirmiştir.
Hastalık, Doğa ve Aşk Üçgeninde Bir Roman: Rüzgâr Yükseliyor
Kitabın baş karakteri ve biz okuyucuları üzen bir son ile karşılaşan Setsuko karakteri, tüberkülozdan ölen yazar Hori’nin nişanlısı Ayako Yano’dan esinlenerek oluşturulmuş. Okurken ve kendimizi yalın ve akıcı cümlelerle ilerlerken bulurken; genelde anlatıcımızın duygusal durumundan ve düşüncelerinden haberdar oluyoruz. 4 bölümlük eserin bölüm isimleri ise şu şekilde: Bahar, Rüzgâr Yükseliyor, Kış ve Ölüm Gölgesi Vadisi’nde. Yazarın son bölümlerde günlük şeklindeymiş gibi ilerlemesi de dikkatimi çekti doğrusu.
Bir de kitabı okurken “Alman olduğu söylenen papaz” diyerek şaşırdım ya: o tarihlerde elin Alman’ının ne işi var Japonya’da?! Anladınız siz onu… Kitaptan altını çizdiğim cümle ise “… Bir hikâyede okuduğum bir cümle geliyor aklıma: ‘Mutlu olmayı engelleyen en büyük şey, geçmişteki mutlu anıların kendisidir.” (s. 58) cümlesi oldu. Bu cümlenin de başka bir kitaptan alınmış olması enteresan tabi. :)
Bunun yanında bazı kelimelerin anlamlarını bilmiyordum, bazılarının da anlamlarının bu kadar geniş olduğunu bilmiyordum. Bir de tabii kitapta sıkça dile getirilen ve dikkatimi çeken coğrafi işaret ve bitkiler de vardı. Onları da aşağıya ekledim. Maksat genel kültür olsun.
Proleter: işçi, emeğini satan.
Prefektörlük: Çeşitli ülkelerin herhangi birinde ve bazı uluslararası kilise yapılarında idari bölüm veya alt bölüm olup, antik dönemde atanmış bir vali tarafından yönetilen bir Roma ilçesiydi. Kitapta da sanırım bu şekilde söylenmek istendi.
Şövale: Çizim sehpası ya da şövale genelde tahta ya da metalden yapılan, çalışma sırasında çizerin desenini oturtarak sabitleyebileceği bir eşya.
Kanvas: Yelken, çadır, sırt çantası, barınak yapımında, yağlı boya resim için destek olarak ve sağlamlığın gerekli olduğu diğer öğelerin yanı sıra el çantaları, elektronik cihaz kılıfları ve ayakkabılar gibi moda nesnelerinde kullanılan son derece dayanıklı düz dokuma bir kumaştır. Ayrıca sanatçılar tarafından, tipik olarak ahşap bir çerçeveye gerilmiş bir resim yüzeyi olarak da popüler bir şekilde kullanılmaktadır.
Altın Çanağı: Az bakım gerektiren hızlı büyüyen süs çalısıdır. Genellikle baharın habercisi olarak bilinen altın çanağı, parlak sarı çiçekleri ile canlı bir görüntüye sahiptir. Bu çalının bazı türlerinde saplar boyunca bulunan sarı dört yapraklı çiçekler, ilkbaharda yapraklardan önce ortaya çıkar. Bu yüzden baharın habercisi olarak adlandırılmaktadır. Bazı türlerde, saplar boyunca taşınan dar yapraklar özlü ya da içi boş gövdeler boyunca zıt olarak taşınır. Çin’e özgü olan altın çanağı 3 metreye kadar büyüyebilme özelliğine sahiptir. Hor çiçeği olarak da bilinen bu çiçek kavisli gövdelere sahiptir. Alacalı, bodur ve çok çiçekli çeşitleri de bulunmaktadır.
Yatsugatake Dağı (八ヶ岳連峰, Yatsugatake-renpō): Japonya’nın Honshū adasında Nagano İli ile Yamanashi İli arasındaki sınırda bulunan volkanik bir dağ sırasıdır. Kitapta oldukça fazla geçer.
Son tahlilde, Rüzgâr Yükseliyor adlı kitap bir bütün halinde değerlendirildiğinde aslında bir roman değil, gerçek bir hayat hikayesinin yazıya dökülmesi gibi, bir anı kitabı gibi… Biz okuyucular açısından ise en önemli yanı, bir insanın bile, sevdiği insanın öleceğini bile bile, büyük trajediler ile değil de onunla birlikte yaşadığı o kısacık süreye, saniyelere yüklediği devasa anlamları görmek olsa gerek. Yüreğe hafifçe dokunan, dingin, akıcı, yalın ama bir o kadar da sarsıcı bir okuma deneyimi sonucu karşıladı beni. Herkesi aynı etkiler mi bilmiyorum.
İyi okumalar.
