Altın Işık adlı eser “Türk milliyetçiliğinin babası” olarak anılan Ziya Gökalp tarafından yazılan ve manzum, nesir masallar ve piyes gibi metinlerin yer aldığı bir kitap. İlk olarak 1923 yılında Matbaa-i Amire’de (Osmanlı ve İslam topraklarındaki ilk matbaaya verilen isim) basılan eserin elimde 2019 yıllı Karbon Kitaplar yayınevi tarafından 1. basımı yapılan örneği mevcut. Eserin yaklaşık 44 farklı yayınevi tarafından aynı isimle farklı basımlarının olduğunu öğreniyoruz. Bu yazıyı hazırlarken satış fiyatının yaklaşık 7 TL civarında olduğunu görüyoruz.
Osmanlı İmparatorluğunun son döneminin fikirleriyle öne çıkan önemli isimlerinden Ziya Gökalp’ın bu eseri, gençlerimizin okuması gereken bir kitap olarak dikkati çekiyor. İlk sayfasında bizleri ünlü yazarın hayat hikayesinin kısa bir özetinin karşıladığı Altın Işık adlı eserin içindekiler kısmında on üç (13) adet başlık altında içeriğin bizleri beklediğini görüyoruz. Önsöz kısmı ise Zeynep AYTOP isimli biri tarafından hazırlanmıştı. Yazarın birkaç kitabının içeriğinde de aynı ismin imzasını görüyoruz.
ALTIN IŞIK KİTAP ÖZETİ
Türkçülüğe dair olgunlaştırdığı fikirlerini çeşitli yayınlarla halka duyurmak için çaba sarf eden Ziya Gökalp’ın Altın Işık adlı eserinde manzum, düz yazı ve sahne oyunu şeklinde içerikler bulunuyor. Bu içeriklere ait metinlerde kullandığı yalın dil ve Türkçe’ye bağlılık, gerçekten övgüyle bahsedilecek kadar fazla. Türk masallarının, Türk halk öykülerinin ve hatta Türk destanlarının bir bölümünün – içerisinde Keloğlan ile ilgili çokça içerik var – yer aldığı bu eseri okumak, ayrı bir keyifti. Otobüste veya trende veya kısa bir yolculukta, 148 sayfalık bu cep boy eseri bir çırpıda okuyacağınıza inanıyorum.
Gelelim kitabın özetine: Altın Işık içerisinde birden fazla başlık altında metinler olduğundan, hepsini ayrı ayrı belirterek anlatmak gerekiyor. Kimi hikaye 1 sayfalık (Yeni Hayat örneğin) kimisi ise yaklaşık 15 sayfalık olan bu metinlerin hepsi birbirinden bağımsız ancak özünde Türk milliyetçiliğini, Türk kültürünü anlatıyor ve aktarıyor. Böylelikle “Birçok çağdaşı gibi Osmanlı Devleti’nin yıkılma sürecinde ulusal kimlik arayışına girdi.” (s. 7) diyerek anlatılan Ziya Gökalp’in gençlere yönelik çabası, esere yansıyor diyebiliriz.
Peki, Altın Işık ne? Bunun hakkında kitap içeriğinde herhangi bir bilgi yok ancak önsöz kısmında Zeynep Hanım “Altın Işık ibaresini sembolik bir tabir olarak kullanmıştır.” (s. 8) diyor. Devamında ise yazarın başka bir eserinde Altın Işık ifadesini mefkure olarak tanımladığını söylüyor: Mefkure ise kitapta dip not olarak İdeal olarak belirtilmiş ise de internet üzerinde yaptığım araştırmalarda gaye, inanç, ülkü gibi anlamlara da geldiğini öğrendiğimi sizlerle paylaşmak istiyorum.
Altın Işık, yazarın Türkçe’ye verdiği önem nedeniyle eski Türkçe’ye ait birçok kelime barındırması açısından biz okuyucuları zorlayan, ilk defa gördüğümüz/okuduğumuz kelimeleri barındıran bir eser olarak da dikkati çekiyor. Bu okumalar genel kültür ve kendi dilimizi zenginleştirme açısından faydalı olsa da akıcılığı durağanlaştırdığından cümleleri tekrar tekrar okumak zorunda kalabiliyoruz. Hatta daha ilk “Yeni Hayat” adlı kısa düzyazı metninde tam 9 tane dipnotun yer aldığını, bu kelimelerin birçoğunu ilk defa duyduğumu söylemeliyim.
Yazarın akıcı ve Türkçe’ye bağlı, sağlam bir dil anlayışı ve bunun yanında betimleyici bir dili var. Tabii eski Türkçe’den çeviri yüzünden mi bilemedim (çünkü orijinal halini okumadım) ancak bazı yerlerde anlatım bozukluğu ile karşılaştım. Bu muhtemelen çeviri veya yayınevinin eseri hazırlarken ki hataları nedeniyle ortaya çıktı. Örneğin “Bu tepsiyi Musul Padişahına Ahmet Musul’a giderek tepsiyi padişaha takdim etti.” (s. 25) cümlesinde anlatım bozukluğu var ve akıcılığı bozuyor. Bunun yanında “… gömleğini örmekte devam etti.” (s. 33) gibi hatalı cümleler de var. “Oranca kardeşim hazırlamış.” (s. 44, ortanca olmalıydı) gibi harf hataları da var.
2005 yılında yayımlanan “MEB 100 temel eser listesi” listesinde Altın Işık adlı kitabımızda yer alıyor. Bu listede birbirinden farklı ancak çocuklara yönelik oldukları iddiasıyla paylaşılan birçok kitap yer alıyor. Zaman içerisinde listeye eklemeler/çıkarmalar oldu ancak bu kitap çocuklara yönelik mi? Bu konuda şunu söylemeliyim: Türk kültürünü, Türk örf ve adetlerini, Türk destanlarını anlatmak, çocuklara aktarmak konusunda başarılı bir eser ancak:
Keloğlan adlı eserinde göz oymak, kulak kesmek, çocuk yemek gibi öğeleri barındırması, Kuğular adlı metinde üvey anne karakterinin oldukça kötü anlatılması, Nar Tanesi Ya da Düzme Keloğlan adlı metinde kadın karakterin aşk uğruna hırsızlık yapmasına rağmen bunun çok da önemsizmiş gibi lanse edilmesi, Pekmezci Anne metninde yalan ve kandırmanın çok basitçe geçiştirilmesi gibi öğeler çocuklar açısından sakınca oluşturabilir. Bu durumun değerlendirmesini öğretmen ve psikologların yapması gerektiği kanaatindeyim.
Yine de Altın Işık adlı kitabın çoğunluk tarafından okunması gerektiğini düşünüyorum. Özellikle öğretmenlerin, araştırmacıların ve anne – babaların mutlaka okuması, ortaokul ve altındaki yaş grubunda bulunanların anne – baba veya öğretmen gözetiminde okuması, ortaokul, lise ve üniversite çağında olanların ise mutlaka okuması gerekir.
Her ne kadar Çocuk Vakfı tarafından yayımlanan 100 Temel Eser Raporu’nda (2009) “temel klasik eser niteliği taşımayan; konu, içerik, anlatım ve tema bakımından çocuk gerçekliğine uygun olmayan; yetişkin dil dizgesine göre yazılmış, dönem edebiyatı özelliğinde 22 kitap” arasında yer verilse de bu eser bana göre önemli bir kitaptır.
Halk arasında anlatılanları doğrudan aktaran, sözlü gelenekten gelen masalları derleyip biz okuyucuya sunan Ziya Gökalp, Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından “Bedenimin babası Ali Rıza Efendi, hislerimin Namık Kemal, fikirlerimin Ziya Gökalp’tır.” şeklinde nitelendirdiği bir isimdir. Altın Işık, bu yazılanlar ve okuduklarımdan anladığım kadarıyla yazarın geleneğe, halkın değerlerine ve milletin bağlılığına vermiş olduğu önemin bir göstergesi olarak koyduğu isimdir. İçerisinde her yaştan insanın keyifle okuyacağı, Keloğlan masalları, peri masalları ve saray masallarının yer aldığı bu kitabı yazımda belirttiğim hususlara dikkat ederek herkesin okuması gerektiğini düşünüyorum.
İyi okumalar.
Kitapta altını çizdiğim, yazarın kullandığı ve dipnot olarak da çoğu verilmeyen bazı kelimelerin anlamlarını sizlerle paylaşmak istiyorum:
İçtimai: Toplumla ilgili, toplumsal, sosyal. Örn: “İçtimai hayat bizi hem dış tabiattan hem de kendi varlığımızdan uzaklaştırır.” İçtimai hizmet toplumsal yararlık olurken, içtimai kıymet toplumsal değer demektir. İçtimai müessese ise toplumsal kurum olur.
Müsavat: Arapça bir kelimedir, eşitlik, eşit olma, denklik anlamına gelir. Aynı haklara sahip olmak, beraberlik, aynı hal ve derecede olmak anlamına da gelir: yani müsavat hali, eşitlik durumu demek olur. Örn: “Hürriyet, müsavat diye herkesin ağzına bir parmak bal çaldılar.”
İntişar: Birden fazla anlamı vardır: gazete veya dergi, çıkma, yayımlanma ile dağılmak, yayılmak, üremek anlamlarına da gelir. intişar etmemiş eser böylelikle yayımlanmamış eser anlamına gelir.
İstihsal: Kitapta üretme, elde etme anlamında kullanıldığı dipnot olarak belirtilmiş ise de çıkarma, elde etme(k), üretim veya üretmek anlamlarına gelir. Örn: “Eskiden İstanbul istihlak ile yaşarken şimdi istihsalle yaşamak mecburiyetindedir.”
Mücahede: Kitapta cihat, savaş anlamında kullanıldığı dipnot olarak belirtilmiş ise de çalışma ve gayret anlamlarına da gelir.
İbda: Kitapta ortaya koymak anlamında kullanıldığı dipnot olarak belirtilmiş ise de yaratma, yoktan var etme, bir yerden başka bir yere çıkma anlamlarına da gelir.
İptida: Kitapta ilk önce anlamında kullanıldığı dipnot olarak belirtilmiş ise de önceleri, önceden, başlangıç, bir işe başlama gibi anlamlara da gelir. Örn: “İnanmayarak başladığımız sözlere iptida kendimiz inanırız ve o hisleri içimizde duyarız.”
