Müslümanca Düşünme Üzerine Denemeler

Mücerret nedir?: Osmanlıda yalnız, tek anlamında kullanılmıştır. Bekar erkeklerin verdiği verginin de adıdır.
Müşkülat nedir?: Güçlükler, engeller, zorluklar, güçlük anlamında kullanılır.
Veçhe nedir?: Yön demektir. Tabii aynı zamanda herhangi bir canlı ya da cansız varlıkların, ‘Yüz’ bölgesi olarak da ifade etmek mümkün.
Hümanist nedir?: insan odaklılık veya insanmerkezcillik, insancı, insancıl anlamlarında kullanılır. Kanunların düzenlenmesinde tanrının değil insan aklının esas alındığı rasyonalizm ile ampirizme odaklanan felsefi düşünce öğretisidir.
Ünsiyet nedir?: alışkanlık, yakınlık, samimi olma, nazlanma gibi anlamlara gelen üns (ünsiyyet) kelimesi insanların birbirleriyle uyum içerisinde yaşaması durumudur ki bu insanların toplum halinde yaşaması gerçekliğini ortaya koyar. Ahbaplık, arkadaşlık anlamlarının yanında alışkanlık, alışıklık gibi anlamları da vardır.
Sıyanet nedir?: Muhâfaza etme, koruma, saklama gibi anlamlarının yanında Himâye anlamına da gelmektedir.
Mevhum nedir?: Bu kelime eski Türkçe’de vehmedilen, boşuna korkulan anlamına gelirken gerçekte olmayıp var sanılan, var diye düşünülen anlamında da kullanabilir. Sanal kelimesi ile benzerlik taşır.
Sarahat nedir?: Açık, belli, anlaşılır olma durumu, açıklık, belirlilik anlamında kullanılır.
Müsteşrik nedir?: Doğu bilimci olarak bilinir. Büyük çoğunluğu Ehl-i Kitap’tan (Yahudi ve Hristiyan) olan ve Doğu milletlerinin her türlü yazılı edebî (tarihî, dinî, kültürel) eserlerini inceleyen Batılı bilginlere müsteşrik ismi verilmiştir.
İstihza nedir?: Sarkazm, iğneleme, veya alaycılık: genellikle biriyle alay etmek veya sinirlendirmek amacıyla kullanılan hicivli ifadedir. Konuşma dilinde çoğunlukla söyleyiş üslubu veya alt metindeki ironili anlatım ile kullanılır. Alay etmek kökünden gelen istihzâ, “başkasının söz ve davranışlarını kusurlu görmek veya göstermek amacıyla onu alaya alıp küçük düşürmek” manasında kullanılır.
Muhal nedir?: İmkansız anlamında kullanılır, olması, gerçekleşmesi olanaksız gibi anlamları da vardır.
Mesnet nedir?: İsim olarak anlamı dayanaktır ancak mimari da bir cismin sabit bir cisme bağlandığı yere de mesnet (bağ) adı verilir. Yani kısaca bağlanılan veya dayanılan yer anlamındadır.
İttihaz nedir?: Anlam olarak sayma, tutma ve olarak görme anlamlarına gelir
Istılah nedir?: Herkesin anlayamayacağı anlamında kullanılmakta olan bir kelime olarak bilinmektedir. Aynı zamanda ıstılah kelimesi, terim anlamına da gelmektedir.
Tetebbu nedir?: Türkçe’de “bir konuyu veya akıl yürütmeyi adım adım izleme, ayrıntılı olarak inceleme” anlamına gelir.
Müteradif nedir?: Türkçe’de “artarda gelen, birbirini izleyen” anlamına gelir. Ayrıca anlamdaş, eşanlamlı anlamında da kullanılır.
Farika nedir?: Türkçe’de “ayır edici şey” anlamına gelir. Bir diğer adı ayırmaç olarak kullanılır.
Ceht nedir?: Arapça bir kelime olan ceht, çaba, çabalama anlamında kullanılır. (Cehdetmek: çalışıp çabalamak)
Galat nedir?: Arapça’da masdar olarak “yanılmak” manasına gelen galat kelimesine (çoğulu galatât, karşıtı fasîh) Türkçe sözlüklerde “yanlış, yanlışlık, yanılma, yanılgı, dil bilgisi kuralına uymayan kelime veya ibare, dil yanlışı” gibi anlamlar verilmiştir.
Meskenet nedir?: Arapça kökenli bir kelime olarak meskenin ‘miskinlik, beceriksizlik, yoksulluk ve fakirlik’ gibi anlamları vardır.
Müstağni nedir?: Dilimize Arapçadan geçmiş olan müstağni kelimesi, istiğna sözcüğünden türetilmiştir. İstiğna zengin olmak ve tamah etmemek manasına gelirken, müstağni de elindekilerle yetinmesini bilen, daha fazlasını istemeyen, tok gözlü kimse (yani kendi kendisine yeten) demektir.
Gizil nedir?: İçinde bulunduğu nesnenin durumu değişince ortaya çıkan, böyle bir durumda kendini gösteren, iş halinde olmayıp varlığı gizli kalmış olan anlamında kullanılır. Ayrıca bir kişide gelişip ortaya çıkmamış olan özelliği tanımlamak için kullanılır.
Mülahaza nedir?: İsim olarak düşünce anlamına gelse de Arapça anlamı olarak gözden geçirme, değerlendirme anlamında kullanılır.
Muharref nedir?: Sözlükte “bir şeyin yerine başkasını getirmek, değiştirmek” manasındaki tahrif mastarından türeyen muharref kelimesi terim olarak “senet veya metninde hareke, harf yahut yazı değişikliği yapılarak nakledilen hadis” demektir. Kısaca tahrif edilmiş anlamında kullanabiliriz.
Temerküz nedir?: Bir yerde toplanma anlamında kullanılır. Banka terimi olarak da kullanılır.
Teşevvüş nedir?: Karışıklık, karmakarışık olma, düzensizlik, uyumsuzluk, bulanıklık, şaşkınlık, kararsızlık, bocalama, çalkantı hâli anlamlarında kullanılabilir.